Έρευνα ΚΕΔΙΜΑ

Έρευνα ΚΕΔΙΜΑ του Πολυτεχνείου Κρήτης

Στα αντικείμενα του Κέντρου Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης συγκαταλέγεται η καταγραφή και επεξεργασία διδακτικών αναγκών και ερωτημάτων σχετικών με τη διδακτική - μαθησιακή διαδικασία.

Ως εκ τούτου, διεξήχθη κατά τους θερινούς μήνες του ακαδημαϊκού έτους 2021-22 από το Κέντρο ποσοτική έρευνα με κάποια στοιχεία ποιοτικής, με σκοπό την ανίχνευση των επιμορφωτικών αναγκών των μελών που εμπλέκονται στη διδασκαλία με οιονδήποτε τρόπο στο Πολυτεχνείο Κρήτης και τη διάγνωση ζητημάτων που άπτονται της διδασκαλίας και μάθησης στο Ίδρυμα.

Απώτερος σκοπός είναι τα αποτελέσματα της έρευνας, σε συνδυασμό με τις εφαρμοζόμενες τεχνικές/μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης, να αποτελέσουν τη βάση σχεδιασμού μιας σειράς ενημερωτικών/επιμορφωτικών δράσεων από το Κέντρο που θα προάγουν τη διδασκαλία και μάθηση στο Ίδρυμα, για αυτό η εις βάθος διερεύνηση, στην παρούσα περίπτωση, κρίθηκε αναγκαία.

Στην Έκθεση Αποτελεσμάτων (πλήρη και συνοπτική) ο όρος διδάσκοντες αποδίδεται σε όλα τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, άνδρες και γυναίκες, που συνεισφέρουν στην εκπαίδευση και όχι με την συνήθη χρήση της λέξης που αποδίδεται στα μέλη ΔΕΠ και στους Συμβασιούχους για διδασκαλία μαθήματος. Αυτό γίνεται αφενός διότι στην έρευνα μετείχαν μέλη όλων των ιδιοτήτων του ακαδημαϊκού προσωπικού και αφετέρου για την διευκόλυνση της παρουσίασης των αποτελεσμάτων. Όπου κρίνεται αναγκαίο γίνεται σαφής αναφορά στην ιδιότητα. Επίσης, ο όρος φοιτητές που χρησιμοποιείται στην Έκθεση Αποτελεσμάτων αποδίδεται τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες που σπουδάζουν στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Για τυχόν αστοχίες ή παραλείψεις την ευθύνη φέρει εις το ακέραιο η Επιστημονικά Υπεύθυνη (ΕΥ), Ε. Κρασαδάκη.

Περιγραφή Ερωτηματολογίου

Η ΕΥ συνέταξε ένα κατάλληλα δομημένο ερωτηματολόγιο, το οποίο αποτελείται συνολικά από 29 ερωτήσεις -κυρίως κλειστού τύπου- και διαρθρώνεται σε 5 Ενότητες.

Οι ερωτήσεις της 1ης Ενότητας αφορούν τα δημογραφικά και γενικά στοιχεία των συμμετεχόντων. Οι ερωτήσεις της 2ης Ενότητας αφορούν ζητήματα που άπτονται της Διδασκαλίας. Οι ερωτήσεις της 3ης Ενότητας σχετίζονται με την Αξιολόγηση & Ανατροφοδότηση των φοιτητών, ενώ της 4ης με τους Διδακτικούς στόχους και τα Μαθησιακά αποτελέσματα. Τέλος, η 5η Ενότητα περιλαμβάνει αφενός προτάσεις για ενημερωτικές/επιμορφωτικές δράσεις προς το Κέντρο και αφετέρου, σε ανοικτού-τύπου ερωτήσεις, την κατάθεση προβληματισμών, ιδεών, απόψεων ή/και (προαιρετικά) στοιχείων επικοινωνίας για μία εις βάθος συζήτηση.

Δείγμα Έρευνας

Ειδικότερα, δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 94 διδάσκοντες/διδάσκουσες στο Πολυτεχνείου Κρήτης, αριθμός που αντιστοιχεί στο 34% του πληθυσμού του ακαδημαϊκού προσωπικού του Ιδρύματος κατά την περίοδο που πραγματοποιήθηκε η έρευνα (ακαδ. έτος 2021-22), εξαιρουμένων των εξωτερικών διδασκόντων/διδασκουσών σε Μεταπτυχιακά/Ξενόγλωσσα Προγράμματα Σπουδών που δεν έλαβαν μέρος. Σε σχέση με την κατανομή στο δείγμα, η συμμετοχή των μελών ΔΕΠ είναι η υψηλότερη (45%) και ακολουθούν τα μέλη ΕΔΙΠ (27%) και οι Συμβασιούχοι διδάσκοντες μαθημάτων (17%). Οι Σχολές που εκπροσωπήθηκαν περισσότερο στην έρευνα είναι των Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης (ΜΠΔ) με ποσοστό 32%, των Μηχανικών Ορυκτών Πόρων (ΜΗΧΟΠ) με ποσοστό 22% και των Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (ΑΡΧΜΗΧ) με ποσοστό 21%. Οι άνδρες συμμετέχοντες (64%) είναι περισσότεροι από τις γυναίκες, με αναλογία που έχει επισημανθεί και στην Έρευνα της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων. Το μεγαλύτερο ποσοστό (61%) διαθέτει διδακτική εμπειρία στην Ελλάδα ή/και στο εξωτερικό άνω των 10 ετών.

Οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην έρευνα

Ευρήματα Έρευνας

Εν συνεχεία, παρατίθενται τα πιο σημαντικά ευρήματα της έρευνας, ανά Ενότητα του ερωτηματολογίου. Η επεξεργασία των δεδομένων που συλλέχθηκαν έγινε με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS.

Συνοπτικά τα αποτελέσματα των Γενικών Ερωτήσεων (1η Ενότητα) είναι τα εξής:

Η συμμετοχή στην έρευνα σε σχέση με τον πληθυσμό είναι υψηλή, με την επιφύλαξη ότι στον πληθυσμό δεν προσμετρήθηκαν οι εξωτερικοί διδάσκοντες για μεταπτυχιακά/ξενόγλωσσα προγράμματα.
Η συμμετοχή των μελών ΔΕΠ, ΕΔΙΠ και Συμβασιούχων διδασκόντων είναι η υψηλότερη στο δείγμα.
Οι άνδρες συμμετέχοντες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες (συμφωνία δείγματος με στοιχεία πληθυσμού).
Πιο ενεργά συμμετείχαν στην έρευνα μέλη των Σχολών ΜΠΔ, ΜΗΧΟΠ και ΑΡΧΜΗΧ.
Οι περισσότεροι συμμετέχοντες διαθέτουν διδακτική εμπειρία στην Ελλάδα ή/και στο εξωτερικό άνω των 10 ετών. Πολύ μικρή διδακτική εμπειρία (0 έως 5 έτη) διαθέτει ένα ποσοστό 24,5%, ενώ μικρή διδακτική εμπειρία (6 έως 10 έτη) διαθέτει ένα ποσοστό 15% των συμμετεχόντων, αντίστοιχα. Συνολικά, πολύ μικρή και μικρή διδακτική εμπειρία διαθέτει το 39,5%. Οι περισσότεροι με πολύ μικρή & μικρή εμπειρία είναι κυρίως Συμβασιούχοι, είτε για διδασκαλία μαθήματος είτε για διδασκαλία εργαστηρίου, καθώς και μέλη ΔΕΠ στην εισαγωγική βαθμίδα.
Ο περισσότερος διαθέσιμος χρόνος αφιερώνεται στο εκπαιδευτικό έργο, το οποίο συμφωνεί και με τα αποτελέσματα άλλων ερευνών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με την ευρύτητα που αποδίδεται στο εκπαιδευτικό έργο (διδασκαλία, συνεργασία, υποστήριξη διπλωματικών/πρότζεκτ, αξιολόγηση κ.ά.), χωρίς να παραβλέπεται το υψηλό ενδιαφέρον για την έρευνα.
Οι συμμετέχοντες είναι ενήμεροι σε ένα ικανοποιητικό βαθμό για εκπαιδευτικά θέματα, είτε μέσω προσωπικής μελέτης της βιβλιογραφίας ή μέσω συμμετοχής σε επιμορφωτικά προγράμματα κατά το παρελθόν. Λίγα άτομα διαθέτουν σπουδές σε σχολές με παιδαγωγικό αντικείμενο ή διαθέτουν σπουδές μεταπτυχιακού/διδακτορικού επιπέδου συναφείς με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση/παιδαγωγική, καθώς επίσης και λίγα άτομα έχουν ήδη λάβει μέρος σε επιμορφωτικά προγράμματα για την Πανεπιστημιακή εκπαίδευση/παιδαγωγική, το πιθανότερο στο εξωτερικό. Το αποτέλεσμα αυτό σε συνδυασμό με την επιθυμία των συμμετεχόντων να λάβουν μέρος σε ειδικότερες δράσεις του Κέντρου (βλ. ερώτηση 27) υποδεικνύει εκτός του ενδιαφέροντος και το περιθώριο ενημέρωσης ή επιμόρφωσης που υπάρχει.

Κύρια σημεία σε σχέση με τη Διδασκαλία (2η Ενότητα) είναι τα παρακάτω:

Οι περισσότεροι συμμετέχοντες περιέγραψαν προπτυχιακό τους μάθημα ή εργαστήριο, δεδομένου ότι μπορεί να μετέχουν σε πλειάδα συνδυασμών (πχ διδασκαλία στο ΠΠΣ και ΜΠΣ ή μόνο στο ΠΠΣ/ΜΠΣ ή διδασκαλία εργαστηρίου και διδασκαλία στο ΜΠΣ).
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, υπάρχουν λίγα μαθήματα του ΠΠΣ (38%), σχεδόν όλα του ΜΠΣ καθώς και τα τμήματα των εργαστηρίων που γίνονται σε μικρές ομάδες φοιτητών. Το περιορισμένο πλήθος συμμετεχόντων δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες για τους διδάσκοντες και τους φοιτητές, χωρίς αυτό από μόνο του να σημαίνει ότι αποτελεί τη μοναδική προϋπόθεση προς όφελος της μάθησης.
Κύριος χώρος διδασκαλίας, σύμφωνα με τις δηλώσεις των συμμετεχόντων, είναι οι αίθουσες και τα αμφιθέατρα, αν και υπάρχει διασπορά απαντήσεων και στους άλλους χώρους διδασκαλίας που προέβλεπε το ερωτηματολόγιο, το οποίο ερμηνεύεται από τις ειδικές ανάγκες ανά σχολή, όπως στις σχολές ΑΡΧΜΗΧ και ΜΗΧΟΠ.
Τα ηλεκτρονικά μέσα που χρησιμοποιούν οι διδάσκοντες, συχνά, εντός της αίθουσας διδασκαλίας, είναι οι διαφάνειες (κυρίως τα μέλη ΔΕΠ, συμβασιούχοι διδασκαλίας και μέλη ΕΔΙΠ). Τα ευρήματα αυτά συμφωνούν και με άλλη μία ερώτηση για τον τρόπο που γίνεται η διάλεξη («διάλεξη με χρήση διαφανειών», όπως δήλωσε το 67%). Σπανιότερα χρησιμοποιείται λογισμικό και ιστοσελίδες.
Κύρια διδακτική πρακτική είναι η διάλεξη με χρήση διαφανειών.
Τα ηλεκτρονικά μέσα που χρησιμοποιούν οι φοιτητές, εκτός της αίθουσας διδασκαλίας, είναι κυρίως τα ηλεκτρονικά βιβλία/άρθρα, οι ιστοσελίδες, οι διαφάνειες και σε μικρότερο βαθμό το λογισμικό.
Ο ρόλος των φοιτητών εντός της αίθουσας φαίνεται να είναι ενεργητικός, κυρίως κάνουν «πράγματα», ποσοστό 46,8%, απαντήσεις που προέρχονται κυρίως από μέλη ΕΔΙΠ – ΕΕΠ – Συμβασιούχους εργαστηρίων. Δηλαδή, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας οι φοιτητές συμμετέχουν ενεργά στην επίλυση ασκήσεων/προβλημάτων ή δημιουργία κατασκευών, κ.λπ., ενώ συμμετέχουν σπανιότερα σε ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες που υποδεικνύει ότι τα παραπάνω πραγματοποιούνται κυρίως σε ατομικό επίπεδο.
Ο ρόλος των διδασκόντων κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας είναι κυρίως του ομιλητή και ακροατή (52,1%).

Κατάταξη χρήσης ηλεκτρονικών μέσων στη διδασκαλία

Κατάταξη χρήσης ηλεκτρονικών μέσων στη μάθηση

Εντός της αίθουσας διδασκαλίας, οι φοιτητές συμμετέχουν συχνά στην επίλυση μικρών ασκήσεων ή προβλημάτων, ενώ συμμετέχουν σπανιότερα σε ομαδο-συνεργατικές δραστηριότητες και συζητήσεις για θέμα του μαθήματος.
Εκτός της αίθουσας διδασκαλίας, οι φοιτητές συντάσσουν συχνά γραπτές εργασίες/αναφορές ή εκπονούν πρότζεκτ.
Οι κύριες δεξιότητες που αναπτύσσουν οι φοιτητές εντός του προγράμματος φοίτησης, είτε εντός είτε εκτός της αίθουσας διδασκαλίας, είναι η επίλυση προβλημάτων, η γραπτή τεκμηρίωση (με την επιφύλαξη περί της ανατροφοδότησης για την ποιότητα της αναφοράς), η ομαδική εργασία, η συνεργασία, οι αριθμητικές και ψηφιακές δεξιότητες.

Κύριες δραστηριότητες φοιτητών, εντός ή εκτός της αίθουσας διδασκαλίας

Σε σχέση με τα ερωτήματα που αφορούν την 3η Ενότητα:

Για την Αξιολόγηση των φοιτητών/φοιτητριών:

Οι περισσότεροι διδάσκοντες δήλωσαν ότι εφαρμόζουν την γραπτή εξέταση στο τέλος εξαμήνου (69,1%) και λιγότερο τις γραπτές αναφορές κατά τη διάρκεια του εξαμήνου (44,7%), τα ομαδικά/ατομικά πρότζεκτ (37,2%), κ.λπ., τα οποία εφαρμόζονται συνδυαστικά με τις τελικές εξετάσεις ή συνεισφέρουν αποκλειστικά στην τελική επίδοση.
Τεχνικές διαμορφωτικής/επιμορφωτικής αξιολόγησης δεν εφαρμόζονται.

Για την Ανατροφοδότηση των φοιτητών/φοιτητριών:

Η συχνότερη τεχνική ανατροφοδότησης που εφαρμόζουν οι διδάσκοντες είναι να ανακοινώνουν τη βαθμολογία και να δίδουν τη δυνατότητα στους φοιτητές για απορίες.
Το αποτέλεσμα αυτό επαναλαμβάνεται και σε επόμενη ερώτηση (αριθμός 21), με διατύπωση που αφορά την ανατροφοδότηση για ασκήσεις-εργασίες-θέματα. Συνολικά, η ανατροφοδότηση επιδέχεται βελτιώσεων.
Η πρόοδος των φοιτητών ελέγχεται μερικές φορές.
Συνεπώς, το Κέντρο μπορεί να στοχεύσει στην ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών σε ζητήματα διαμορφωτικής/επιμορφωτικής αξιολόγησης, ανατροφοδότησης και μελέτης της προόδου των φοιτητών.

Σε σχέση με τα ερωτήματα που αφορούν τους Διδακτικούς στόχους και τα Μαθησιακά αποτελέσματα (4η Ενότητα) προέκυψε ότι:

Οι διδακτικοί στόχοι των περισσότερων συμμετεχόντων καλύπτονται σχεδόν πλήρως (75%).
Η συχνότητα προσαρμογής των διδακτικών στόχων σε σχέση με τους φοιτητές και το πλαίσιο διδασκαλίας είναι υψηλή, αν και λίγοι δεν τους προσαρμόζουν, το οποίο ενδεχομένως αποτελεί ένα επιπλέον λόγο για την ευαισθητοποίηση των μελών σε υπάρχουσες μαθησιακές δυσκολίες των φοιτητών.
Αντίστοιχα, τα μαθησιακά αποτελέσματα καλύπτονται και προσαρμόζονται από τους περισσότερους, ενώ υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό που δεν τα προσαρμόζει σε σχέση με ό,τι είχε αρχικά περιγραφεί στο περίγραμμα μαθήματος.
Σε συνέχεια των ικανοτήτων/δεξιοτήτων που έχουν περιγραφεί στα μαθησιακά αποτελέσματα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να σημειώσουν τις γνώσεις ή/και δεξιότητες/ικανότητες/στάσεις που θεωρούν ότι ενισχύει έμμεσα το μάθημα ή το εργαστήριο/φροντιστήριό τους. Οι 7 από τους 10 συμμετέχοντες δήλωσαν πως έμμεσα ενισχύονται κυρίως οι διεπιστημονικές γνώσεις (69,9%). Ακολουθούν οι διαθεματικές – διατομεακές ικανότητες/δεξιότητες με 51,6% καθώς και οι κοινωνικές δεξιότητες που σχετίζονται με το πανεπιστήμιο και τη φοίτηση (με τον τρόπο που διαχωρίσαμε τις κοινωνικές δεξιότητες) με ίδιο ποσοστό (51,6%).

Στο τελευταίο τμήμα του ερωτηματολογίου (Ενότητα 5) ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες:

1. να επιλέξουν από μία λίστα ενδεικτικών ζητημάτων για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση/παιδαγωγική αυτά που τους ενδιαφέρουν περισσότερο. Παρατίθενται τα ζητήματα ενημέρωσης/επιμόρφωσης, στα οποία οι συμμετέχοντες εκδήλωσαν υψηλότερο ενδιαφέρον:

Πανεπιστημιακή εκπαίδευση/παιδαγωγική, εκπαίδευση μηχανικών: 63%.
Εκπαίδευση ενηλίκων, δια βίου μάθηση: 34,8%.
Στυλ μάθησης μηχανικών: 32,6%.
Αθροιστική-διαμορφωτική αξιολόγηση, ανατροφοδότηση φοιτητών: 30,4%.
Ηλεκτρονική μάθηση, εξ αποστάσεως μάθηση, επείγουσα απομακρυσμένη διδασκαλία: 27,2%.
Ενεργητικές τεχνικές/μέθοδοι διδασκαλίας, η χρήση των ΤΠΕ: 25%.
Συστατικά μαθήματος, (επανα)σχεδιασμός μαθήματος: 23,9%.

2. να μοιραστούν με το Κέντρο, στις δύο τελευταίες ανοικτού τύπου ερωτήσεις, μία διδακτική πρακτική που εφαρμόζουν, μια καινοτομία τους, να προσθέσουν οποιοδήποτε επιπλέον σχόλιο ή να αφήσουν το email τους εάν επιθυμούν να λάβουν μέρος σε μια διεξοδικότερη συζήτηση. Πραγματοποιήθηκαν τέτοιες συζητήσεις, υπό την μορφή μιας ποιοτικής διερεύνησης, με την ΕΥ του έργου.

Βασικά σημεία για το Κέντρο Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης

Ειδικότερα, από την έρευνα προέκυψαν τα παρακάτω βασικά σημεία ενδιαφέροντος για το Κέντρο, χωρίς αυτά να διατάσσονται κατά σειρά σπουδαιότητας για μελλοντικές δράσεις:

H ένδειξη της υψηλότερης προσπάθειας που πρέπει να καταβληθεί από την πλευρά μας για την ενεργοποίηση – ευαισθητοποίηση των μελών.
Η έμφαση που πρέπει να δώσει το Κέντρο προς μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού που διαθέτουν πολύ μικρή & μικρή διδακτική εμπειρία.
Η αξιοποίηση της σημαντικής διδακτικής εμπειρίας τoυ τακτικού ακαδημαϊκού προσωπικού, σε συνδυασμό με τα προσωπικά ενδιαφέροντα που διατυπώθηκαν για ζητήματα εκπαίδευσης/παιδαγωγικής.
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών σε ζητήματα που άπτονται της ποιότητας της ανατροφοδότησης των φοιτητών, σε συνδυασμό με τις γραπτές αναφορές και τα πρότζεκτ που αποτελούν τις κύριες εκπαιδευτικές πρακτικές εκτός 'τάξης' στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών σε θέματα που άπτονται της αξιολόγησης, αθροιστικού ή διαμορφωτικού/επιμορφωτικού τύπου, με έμφαση στα ευεργετήματα της διαμορφωτικής για την ενίσχυση της μάθησης, καθώς και στις δυνατότητες που διαθέτει το E-Class για ασκήσεις αυτοαξιολόγησης (επιμορφωτική αξιολόγηση).
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών στα τεχνολογικά/ηλεκτρονικά μέσα και στις ΤΠΕ που μπορούν να εφαρμοστούν στη διδασκαλία και μάθηση.
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών σε ζητήματα που αφορούν στον σχεδιασμό μαθημάτων, στα οποία πρέπει να υπάρχει ευθυγράμμιση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, της διδασκαλίας και της αξιολόγησης.
Η ενδυνάμωση των μελών για την αξιοποίηση τεχνικών διδασκαλίας που ενισχύουν το ενδιαφέρον, την επιστημονική περιέργεια και την ενεργό συμμετοχή στην εκπαίδευση.
Η ευαισθητοποίηση των μελών στα ζητήματα μάθησης και προόδου των φοιτητών και στα ζητήματα μαθησιακών δυσκολιών.
Η ενημέρωση των μελών για τη δημιουργία κατάλληλου υλικού διαφανειών με γνώμονα αφενός τα στυλ μάθησης σε σχολές μηχανικών (οπτικοί τύποι) και αφετέρου διότι οι διαφάνειες αποτελούν το κυρίαρχο ηλεκτρονικό μέσο διδασκαλίας.
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών για τις δυνατότητες αξιοποίησης ομαδοσυνεργατικών τεχνικών, κ.λπ. σε ‘τάξεις’ με μικρά ακροατήρια προς όφελος της μάθησης.
Η ενημέρωση/επιμόρφωση των μελών σε θέματα για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και παιδαγωγική καθώς και την εκπαίδευση των μηχανικών, σε γενικότερο πλαίσιο, σύμφωνα με τις προτάσεις των συμμετεχόντων στην προτεινόμενη λίστα θεμάτων.

Τόσο για αυτά τα ζητήματα όσο και για άλλα που θα προκύψουν στην πορεία, το Κέντρο θα επιδιώξει την ενημέρωση και επιμόρφωση των μελών της Ακαδημαϊκής Κοινότητας του Πολυτεχνείου Κρήτης με κάθε πρόσφορο τρόπο, είτε διαδικτυακά (ημερίδες), είτε δια ζώσης (workshops), είτε κειμενικά (ιστοσελίδα), είτε μέσω ασύγχρονης επιμόρφωσης (E-Class).

Αρχεία Αποτελεσμάτων Έρευνας

Πλήρης Έκθεση Αποτελεσμάτων Έρευνας

Συνοπτική Έκθεση Αποτελεσμάτων Έρευνας

Άρθρο στα Πρακτικά του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων στο 1ο Διεθνές Συνέδριο